• Shi, X. y Zhu, X. (2009). Bio lm formation and food safety in food industries. Trends in Food Science & Technology, 20: 407-413. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... .....................•......E.F.S.A..(.E.u.r.o.p.e.a.n..F.o.o.d..S.a..fe.t.y..A.u.t.h.o.r.it.y.)..a.n.d..E.C.D..C..(.E.u.r.o.p.e.a.n..C..e.n.tr.e..f.o.r.D..is.e.a.s..e.P..re.v.e.n..ti.o.n..a.n.d..C..o.n.t.ro.l.).(.2.0.1..7.)..T.h.e..E.u.r.o.p.e.a..n..U.n.i.o.n..s.u.m..m.a..ry..r.e.p.o.r.t.o.n................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... Campylobacter in the food chain. Food Control, 24: 6-14. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... .....................•......H.u.m..p.h.r.e.y.,.T.,.O..'B.r.i.e.n.,.S..,.M.a..d.s.e.n.,.M...(.2.0.0.7.)...C.a..m.p..yl.o.b.a.c.t.e.r.s.a..s.z.o.o.n.o.t.i.c.p.a.t.h.o.g..e.n.s.:.A..fo.o.d..p.r.o.d.u.c.t.i.o.n.p.e.r.s.p.e.c.t.i.v.e..In..te.r.n.a.t.i.o.n.a.l.J.o.u.r.n.a.l.o.f.F.o.o..d.M..ic.r.o.b.i.o.lo..g.y............... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... antimicrobial resistance in zoonotic and indicator bacteria from humans, animals and food in 2015. EFSA Journal, 15: 4694, 212. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... .....................•......M.u.r.p.h.y.,..C...,.C..a.rr.o.l.l,..C..,.J.o.r.d.a.n.,..K....N...(2.0..0.6.)..E.n..v.ir.o.n.m..e.n.t.a.l..s.u.rv.i.v.a.l..m..e.c.h.a.n.i.s.m..s..o.f.t.h.e..f.o.o.d.b.o.r.n.e..p..a.th..o.g.e.n..C.a..m.p.y.l.o.b.a.c.t.e.r..je.j.u.n.i..J.o.u.r.n.a.l..o.f..A.p.p.l.ie.d................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... 117: 237-257. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... .....................•......K.o.o.lm..a.n..,.L.,.W..h.y.t.e.,.P.,.B.u..rg..e.s.s.,.C..,.B.o.lt.o.n.,.D...(.2.0.1.5.)..D.i.s.t.ri.b.u.t.i.o.n.o.f.v.i.r.u.le..n.c.e.-.a.s.s.o.c.ia..te.d..g.e.n.e.s..in..a..s.e.le.c.t.i.o.n.o.f..C.a.m..p.y.l.o.b.a.c.t.e.r.is.o.l.a.t.e.s...F.o.o.d.b.o.r.n.e..P.a.t.h.o.g.e.n..s............... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... Microbiology, 100: 623-632. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... .....................•......R.e.e.s.e.r.,.R...J..,.M.e.d..le.r.,.R..T..,.B.i.ll.i.n.g.t.o.n.,.S..J...,.J.o.s.t,..B..H..,.J.o.e.n.s.,.L..A...(.2.0.0.7.)..C.h..a.r.a.c.te.r.i.z.a.t.io.n..o.f.C..a.m..p.y.lo.b.a..c.te.r..je.j.u.n.i.b..io. .l.m..s.u..n.d.e.r.d.e. ..n.e.d..g.r.o.w.t.h..c.o.n.d.it.i.o.n.s................. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... and Disease, 12: 424-432. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... .....................•......Jo.s.h..u.a.,.G..W...,.G.u.t.h.r.ie.-.I.r.o.n.s.,.C..,.K.a.r.l.ys.h..e.v.,.A..V.,..W.r.e.n.,.B...W..(.2.0.0..6.)..B.i.o. .lm...fo.r.m..a.t.io.n..i.n.C..a.m..p.y.lo.b..a.c.t.e.r.je.j.u.n.i..M..ic.r.o.b.i.o.lo.g.y.,.1..5.2.:.3.8.7..-3..9.6................................. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... Applied and Environmental Microbiology, 73: 1908-1913. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ...........................M.i.c.r.o.b.io.l.o.g.y.,.4.9.:.1..6.1.-.1.6.5........................................................................................................................................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... • Wieczorek, K., Osek, J. (2015). A ve-year study on prevalence and antimicrobial resistance of Campylobacter from poultry carcasses in Poland. Food ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ...........................8.0.:.5.1.5..4.-.5.1.6.0.................................................................................................................................................. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... • Teh, A. H. T., Lee, S. M., Dykes, G. A. (2014). Does Campylobacter jejuni form bio lms in food-related environments?. Applied and Environmental Microbiology, HIGIENE ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................f.o.r.m..a.r..b.i.o. .lm..,..la...c.o.n.v.i.e.r.te..e.n...u.n.a..c.a.n..d.id..a.t.a..p.o.t.e.n.c.i.a.l..a..s.e.r..c.o.n.s.i.-................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................d..e.ra..d.a..e.n..e.l.f.u.t.u.r.o..c.o.m..o..u.n.a..p.r.o.t.a.g..o.n.is..ta..d..e.m..a.y.o.r..r.e.le..v.a.n.c.i.a..e.n..la.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................i.n.f.e.c.c.i.ó.n..h.u.m..a.n.a..p..o.r.C.a..m.p..yl.o.b.a..c.te.r..................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................C..o.m..o.h..e.m..o.s.c.o.m..e.n..ta..d.o.p..re..v.ia.m..e.n..te.,..n.o.s..e.c.o.n..o.c.e.e..x.a.c.t.a.m..e.n.t.e.c..ó.m.o.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... Campylobacter logra superar todas las desventajas relacionadas con ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................s.u..l.im..i.t.a.d.a..c.a.p.a..c.id..a.d..d.e..s.u.p.e.r.v.i.v.e.n.c.i.a..a.l.e.s.t.r.é.s..p.a.r.a..s.o.b.r.e.v.i.v.ir..e.n..e.l................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................m..e.d..io..a.m..b.i.e.n.t.e.y..e.n.l.a..c.a.d.e.n..a.a.l.i.m.e..n.t.a.r.ia..y.s.e.r..c.a.p.a.z..d.e..c.a.u.s.a.r..e.n.f.e.r.-................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................m..e.d..a.d.e..n.h.u..m.a..n.o.s...S.i.n..e.m..b.a.r.g.o.,.s.i.s..e.h.a..d.e.s..c.ri.t.o.q..u.e.l.a..c.a.p.a.c.i.d.a.d..d.e.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................f.o.r.m..a.r.b..io. ..lm...p.u.e.d.e..j.u.g.a.r..u.n..p.a.p.e.l..m.u..y.s.i.g.n.i. .c.a.t.i.v.o..e.n.l.a..r.e.s.is..te.n..c.ia.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................a..d..e.s.in..fe..c.ta..n.t.e.s..y.o.t.r.o.s..p.r.o.d.u..c.to..s.d..e..li.m.p..ie.z.a..u..ti.l.iz.a.d..o.s..e.n..g.r.a.n.j.a.s.,................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................s.i.t.o.,.c.o.m..p.a..ra..m.o..s.l.a..c.a.p.a..c.id.a..d..d.e..fo.r.m..a.r..b.io.. .lm...d.e..o.c.h.o..c.e.p..a.s..d.e..C.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................j.e.j.u.n.i.a.i.s.l.a.d.a.s..d.e..d.o.s..lu.g..a.r.e.s.d.i.f.e.r.e.n.t.e.s..d.e.l.a..c.a.d.e.n..a.a.l.i.m.e..n.t.a.r.ia..d.e..la.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................c.a..rn..e.d..e.p..o.ll.o.,.j.a.u.l.a.s..y..m.á..q.u.i.n.a.s..d.e.s.p.l.u.m..a.d.o.r.a.s.,..a.n.t.e.s..y.d..e.s.p.u.é.s..d.e.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ............................................................................................F.ig.u.r.a..5..E.s.t.im..a.c.i.ó.n.m..e.d.i.a.d.e..fo..rm..a.c.i.ó.n.d..e.b.i.o. .lm...d.e.d.i.f.e.re..n.te.s..c.e.p.a.s..d.e.C..a.m.p.y.l.o.b.a.c.t.e.r.............. ..................s.u..h.i.g.i.e.n.i.z.a.c.i.ó.n.p..o.r.p.a.r.t.e..d.e.l.o.s..o.p.e.r.a.r.i.o.s..L.o.s..r.e.s.u.l.ta..d.o.s.o..b.t.e.n.id..o.s.s.e.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... mataderos y plantas de procesado (Teh y col., 2014). Con este propó- ......................................................................................................................................................................................... ..................r.e.p.r.e.s..e.n.t.a.n..e.n..la..F.i.g.u.r.a..5..E.n..e.s..te..e.n.s.a..y.o.s.e..o.b.s.e..rv.ó..c.ó.m..o..la..s.c.u..a.t.ro.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ............................................................................................la..c.a.r.n.e.d..e.p.o.l.l.o. .............................................................................. ......................................................................................................................................................................................... aisladas de super cies limpias (SL) y super cies sucias (SS) de la cadena alimentaria de ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................m..á.s..b.i.o. .l.m..q.u..e.l.a.s..c.u.a.t.r.o.c..e.p.a.s..a.i.s.la.d..a.s.a..n.t.e.s.d..e.r.e.a.l.i.z.a.r.l.a.l.i.m.p..ie.z.a.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................(.s.u.p..e.r. .c.i.e.s.s..u.c.ia..s.,.S.S..),..lo..q.u.e..e.v.i.d.e.n.c..ia..q.u.e..l.a..p.r.o.d.u.c.c.i.ó.n..d.e..b.i.o. .l.m.....•......L.a.s..c.e.p.a.s..d.e..C.a.m..p.y.l.o.b.a.c.t.e.r.a..is.l.a.d.a..s.d.e..s.u.p.e..r ..c.ie..s.l.im..p.i.a.s..d.e..la............................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................p..o.d.r.ía..c.o.n..tr.i.b.u.i.r.a..l.a..re..s.is.t.e.n.c.i.a..d.e..e.s.t.e..p.a.t.ó.g.e.n.o..a..l.o.s..p.r.o.to..c.o.lo.s..d.e...........c.a.d.e.n..a..a.li.m..e.n.t.a.r.ia..d..e..la..c.a.r.n.e..d..e.p..o.ll.o..p.r.o.d.u.j.e.r.o.n..m..á.s..b.i.o. .l.m............................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................h..ig.i.e.n.i.z.a.c.i.ó.n.,.y..p.o.r.t.a.n.t.o..s.e.r.u.n..a.e.s..tr.a.t.e.g.i.a..r.e.le.v.a..n.t.e.e.n..l.a.p..re.v..a.le.n..c.ia...........q.u.e..la..s.c.e..p.a.s..a.is.l.a.d.a..s.e.n..l.o.s..m.i.s.m..o.s..s.it.i.o.s.a..n.t.e.s.d..e.l.p.r.o.c.e.s.o..d.e............................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................d..e.C..a.m..p.y.lo.b..a.c.t.e.r.e.n..l.a.c..a.d.e.n.a..a.l.im..e.n..ta..ri.a..d.e..la..c.a.r.n..e.d.e..p.o.l.l.o.................h.i.g.ie.n..iz.a.c.i.ó.n.,..l.o.q..u.e..in..d.ic..a..q.u.e..e.s.t.a..p.o.d..rí.a..s.e.r..u.n.a..e..s.tr.a.t.e.g..ia............................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... cepas aisladas de super cies limpias (SL) fueron capaces de producir relevante en la prevalencia de Campylobacter en la cadena ali- ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................¿..Q..u.é...p..o.d..e.m...o..s..c..o.n..c.l.u..i.r.?..............................................m..e.n.t.a.r.ia..d.e..l.a..c.a.r.n.e..d.e.p..o.ll.o............................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................•......L.a.s..c.e.p..a.s..d.e..C.a.m..p.y.l.o.b.a.c.t.e.r..p.r.o.v.e.n.i.e.n.t.e.s..d.e..la..c.a..d.e.n.a..a.l.im..e.n..-................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ........................t.a.r.ia..d..e.l.a..c.a.r.n.e..d.e..p.o..ll.o..p.r.o.d.u.j.e.r.o.n..m.á..s..b.io.. .lm...q.u.e..l.a.s..c.e.p.a.s.....A..g..r.a..d.e..c.i.m...i.e.n..t.o..s......................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ........................i.n.f.e.c.t.iv.a.s..a.i.s.l.a.d.a.s..d.e..p.a.c.i.e.n.t.e.s..c.o.n..c.a.m..p.i.lo.b..a.c.t.e.r.io.s.i.s..............E.s..te..e.s.t.u.d..io..h.a..s.i.d.o.. .n.a.n..c.ia.d..o.p..o.r.e.l..p.r.o.y.e.c.t.o..A.G.L.2..0.1.3.-.4.7..6.9.4.-.R..d..e.l........................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ..................•......L.a.s..c.e.p.a..s.u..ti.li.z.a.d.a..s.d..e.l.a..e.s.p.e.c.i.e..C..c.o.l.i.p.r.o.d..u.je.r.o.n..m..á.s..b.i.o. .l.m.....C..o.n.s.e.j.o..S.u.p.e..ri.o.r..d.e..I.n.v.e.s.t.i.g.a.c.i.o.n.e.s..C..ie.n..tí. .c.a..s..(C..S.I.C.)....L.o.s..a.u.t.o.r.e.s............................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... que las cepas de C. jejuni, lo que podría indicar la emergencia de agradecen al Dr. J. Rovira (Universidad de Burgos) por su ayuda en el ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ........................c.e.p.a..s.m..á.s..v.i.ru..le.n..ta..s.d.e..e.s.t.a..e.s.p.e..c.ie...............................a.i.s.l.a.m..ie.n..to..d.e..l.a.s.c..e.p.a.s..d.e..C.a.m..p.y.l.o.b.a.c.t.e.r.•..................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... Referencias bibliográ cas ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... .....................•......N.ic.o..le.l.la.,..C..(.2.0.0.0.)...W..a.s.t.e.w.a.t.e.r.t.r.e.a.t.m..e.n.t.w..it.h..p.a.r.ti.c.u.l.a.t.e.b.i.o. .l.m..r.e.a.c.t.o.rs...Jo.u..rn.a..l.o.f.B.i.o.t.e.c.h.n.o.l.o.g.y.,.8.0.:.1.-.3.3........................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... • Gambino, M., y Cappitelli, F. (2016). Mini-review: Bio lm responses to oxidative stress. Biofouling, 32: 167-178. ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... .....................•......G.a.n.a.n..,.M..,..S.il.v.á.n.,..J..M..,.C..a.r.ra.s..c.o.s.a.,.A...V.,..M.a.r.t.ín..e.z.-R..o.d.r.íg.u..e.z,..A...J....(2.0..1.2.)..A.l.t.e.rn.a..ti.v.e..s.tr.a.t.e.g.i.e.s..to..u.s..e.a..n.ti.b.i.o.ti.c.s..o.r.c..h.e.m..ic.a.l..p.r.o.d.u.c.t.s..fo.r..c.o.n.t.ro..ll.in.g................ ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... >>65